नेपाली नागरिक भोट हाल्न भारततिर ? सीमा क्षेत्रमा दोहोरो नागरिकको बाहुल्य

२९ माघ, काठमाडौं । दोस्रो जनआन्दोलनपछि सीमाक्षेत्रका लाखौं भारतीयहरुले नेपाली नागरिकता लिएको भन्ने आरोप पुष्टी हुने दृष्यहरु अहिले नेपाल-भारत सीमा क्षेत्रमा देखिएका छन् ।

सुरक्षाका कारण बोर्डर सिल भएपनि हजारौं नेपाली नागरिकताधारी भारतीयहरु घर पुगेर भोट हाल्न दिन माग गर्दै पुलिस गुहारिरहेका छन् । एउटा खल्तीमा नेपाली र अर्को खल्तीमा भारतीय नागरिकता बोकेर हिडेका भारतीयहरुले दुईतिरै राजनीतिक अधिकार प्रयोग गरिरहेका छन् । टाइम्स अफ इण्डियाको अनलाइन संस्करणमा प्रकाशित समाचारमा भनिएको छ-

झण्डै दुई दर्जन मानिस सिमाक्षेत्रको नेपाली भूमिमा उभिरहेका छन् र आफुलाई भारत छिर्न दिनका लागि नेपाली प्रहरीसँग अनुरोध गरिरहेका छन् । भारतीय सीमा प्रहरीका सहायक कमाण्डर रमेश मधेसिया झण्डै २ दर्जन एसएसबीका अधिकारीहरुले चुनावको बेला हुनसक्ने घुसपैठलाई ध्यानमा राख्दै कडा निगरानी गरिरहेका छन् ।

उत्तरप्रदेशको दोश्रो चरणको विधानसभा चुनावलाई ध्यानमा राख्दै सीमा क्षेत्र बन्द गरिएको छ र केबल आकस्मिक काम परेका मानिसलाई मात्र आवतजावत गर्न दिइन्छ । सीमा क्षेत्रभन्दा झण्डै ५० मिटर टाढा रहेको जुगौली ग्राम सभा क्षेत्रको विद्यालयमा एउटा मतदान केन्द्र छ ।

आकस्मिक औषधोपचार तथा रेलको बुकिङ गराएका पैदलयात्रीहरुलाई मात्र सिमा क्षेत्रबाट भारत प्रवेश गर्न दिएका सुनौली सीमाक्षेत्रको आफ्नो घरबाट भोट हाल्न जान लागेका राकेश मधेसिया बताउँछन् ।

यहाँको स्थिति प्रायः एउटै हुन्छ । सीमाक्षेत्रको कडाइका बाबजुत दोहोर नागरिकताधारीहरु भारत प्रवेश गर्छन् र चुनावमा भोट हाल्छन् जसका कारण सीमा क्षेत्रका दुईवटा मतदान केन्द्रमा प्रायः धेरै मत खस्छ । तर भोट हाल्न आएकाहरुलाई यस्तो कुरा सोध्ने हो भने कुट्न बेर लगाउँदैनन् ।

के म नेपाली जस्तो देखिँदैमा नेपालको नागरिक हुँ वा दोहोरो नागरिकता लिएको छु भन्ने हुन्छ ? एकजना मतदाता सुबास भन्छन्-’म ३५ वर्षदेखि भारतमै बसिरहेको छु ।’

नेपाली भेष भएकी अर्की महिला रानी सारा पनि भोट हाल्न लाइनमा बसिरहेकी छिन्, उनले पनि आफु नेपाली नभएको दाबी गर्दै आफु शुद्ध इण्डियन भएको बताउँछिन् । ‘मैले सधै भारतमा भोट हाल्ने गरेकी छु, नेपालमा हालेकी छैन’- उनी भन्छिन् ।

तर मतदान केन्द्र बाहिर रहेका मानव अधिकारवादी डिएन गुप्ताले सुनौली लगायतका सीमा क्षेत्रमा बस्ने धेरै मानिसको दोहोरो नागरिकता रहेको बताउँछन् ।

सामाजिक कार्यकर्ता गुरुजी नौतुनवा क्षेत्रका ८० हजार मानिसले दोहोरो नागरिकता लिएका दाबी गर्छन् । दोहोरो नागरिकता मात्र होइन यो क्षेत्रका धेरै मानिसले दोहोरो सुविधा पनि लिएका छन् । स्थानीय व्यापारीहरु दुबै देशका मोबाइल सीमकार्ड प्रयोग गर्छन् ।

त्यस्तै सीमाक्षेत्रका अन्य गाउँमा पनि यो समस्या विद्यमान छ । अराजी सरकार गाउँमा बस्ने शेरबहादुर आफुहरु भारतीय भएपनि काम गर्न नेपालमा जाने बताउँछन् । नेपालमा दैनिक एक सय ५० भारतीय रुपैयाँ कमाई हुने तर भारतमा भने एक सय २० रुपैयाँमात्र कमाई हुने उनको भनाइ छ । मतदानकेन्द्रमा लाम लागेका मतदाता मोहम्मद अली त्यस क्षेत्रमा दोहोरो नागरिकताको समस्या समाधान गर्न असम्भव रहेको बताउँछन् । एकजना महिला मतदाता नेपालमा राम्रोसँग काम गर्नका लागि नेपाली नागरिकता आवश्यक पर्ने र सेवा सुविधाका लागि भारतको नागरिकता चाहिने बताउँछिन् ।

डण्डा नदीको किनारामा रहेको हर्दी दाली गाउँका पूर्व प्रधान रामबि्रज प्रसाद पनि गाउँमा दोहोरो नागरिकता भएका मानिस रहेको स्विकार्छन् । तर दोहोरो नागरिकता भएका मतदाताको संख्या निकै कम रहेको उनको भनाइ छ । भारतमा घरायसी सामानहरु सस्तो पाइने भएकाले धेरै नेपालीहरुले भारतको नागरिकता लिने स्थानीय व्यापारीहरु बताउँछन् ।